శ్రీకంఠచాపఖండన = శ్రీరామ కఱకంఠుడైన శివుని విల్లును విరిచినవాడు, పాకారిప్రముఖవినుతభండన = పాకాసురుని శత్రువైన ఇంద్రాదులచేత పొగడబడిన యుద్ధము చేసినవాడు, విలసత్కాకుత్స్థవంశమండన = ప్రసిద్ధికెక్కిన కకుత్స్థ మహరాజ వంశమునకు అలంకారమైనవాడు; రాకేందుయశోవిశాల = నిండుపున్నమిచంద్రునివంటి కీర్తి విరివిగా కలవాడు రామ = రాముడు అనే {నిండుపున్నమిచంద్రుని పదహారు కళలు- 1. అమృత 2. మానద 3. పూష 4. తుష్టి 5. పుష్టి 6. రతి 7. ధృతి 8. శశిని 9. చంద్రిక 10. కాంతి 11. జ్యోత్స్న 12. శ్రీ 13. ప్రీతి 14. అంగద 15. పూర్ణ 16. పూర్ణామృతాలు} నృపాల = రాజా!

ఏమి = ఎట్టి; నోము = వ్రతములునోచిన; ఫలమొ = ఫలితముగానో; ఇంత ప్రొద్దు = ఇప్పటికి; ఒక = ఒకానొక; వార్తన్ = శుభవర్తమానమును; వింటిమి = విన్నాము; అబలలార = ఇంతులార; వీనులు = చెవులు; అలరన్ = ఆనందించగా; మన = మన యొక్క; యశోద = యశోద; చిన్ని = చంటి; మగవాని = మగపిల్లవాడిని; కనెనట = ప్రసవించినదట, చూచి = చూసి; వత్తమమ్మ = వచ్చెదమమ్మ; సుదతులార = సుందరీమణులారా!

బాలుండు = పిల్లవాడు; ఎక్కడ = ఎక్కడ; బండి = బండి; ఎక్కడ = ఎక్కడ; నభోభాగంబు = ఆకాశము; పైన్ = మీదికి; చేడ్పడన్ = వికలమగునట్లుగా; కాలం = కాలితో; తన్నుట = తన్నడము; ఎక్కడన్ = ఎక్కడ; ఆటపడుచుల్ = తోటిపిల్లలు; కల్లలు = అబద్ధములు; ఆడిరి = పలికిరి; ఈ = ఇలాంటి; జడ్డు = తెలివిమాలిన; పల్కు = మాటలు; ఏ = ఏ; లోకంబునన్ = లోకములో; ఐనన్ = అయినప్పటికి; చెప్పబడునే = పలుకుతారా; ఏ = ఎలాంటి; చందమో = హేతువో; కాక = కాని; అంచున్ = అనుచు; ఆలపించుచున్ = మాటలాడుకొనుచు; అంతటన్ = అని వ్రేలువ్రేతలు = గోపగోపికలు; ప్రభూత = పుట్టిన; ఆశ్చర్యలు = ఆశ్చర్యములుగలవారు; ఐరి = అయినారు.

అన్న = నాయనా; అలసితివి = అలసిపోయావు; కద = కదా; ఆకొంటివి = ఆకలివేసినది; కద = కదా; అన్న = నాయనా; మంచియన్న = మంచివాడివి కదా; ఏడ్పున్ = రోదనమును; మానుమన్న = మానివేయి నాన్నా; చన్ను = చనుబాలు; కుడువుము = తాగుము; అన్న = నాయనా; సంతసపడుమన్న = సంతోషింపుము; అనుచున్ = అంటూ; అర్భకునకున్ = పిల్లవానికి; చన్నున్ = చనుబాలు; కుడిపెన్ = తాగించింది.

తనువున = ఒంటికి; అంటిన = అంటుకొన్న; ధరణీపరాగంబు = మట్టిమర కలు; పూసిన = రాసుకొన్న; నెఱి = నిండైన; భూతి = విబూది; పూత = పూత; కాగ = అగుచుండగా; ముందర = తలపై; వెలుగొందు = ప్రకాశించెడి; ముక్తాలలామంబు = ముత్యాలచేరు; తొగలసంగడికాని = కలువల స్నేహితుడైన చంద్రుని; తునుక = రేఖ; కాగ = అగుచుండగా; ఫాలభాగంబుపై = నుదుటిమీద; పరగు = దిద్దిన; కావిరిబొట్టు = నల్లని చాదు (బొట్టు); కాముని = మన్మథుని; గెల్చిన = జయించిన; కన్ను = కన్ను (మూడవకన్ను); కాగ = అగుచుండగా; కంఠమాలిక = మెడలోనిహారము; లోని = అందలి; ఘన = బాగాపెద్ద; నీలరత్నంబు = ఇంద్రనీలమణి; కమనీయమగు = అందమైన; మెడకప్పు = కంఠమునందలి నల్లదనం; కాగ = అగుచుండగా; హారవల్లులు = ముత్యాలహారపుపేటలు; ఉరగ = సర్పములనెడి;

హారవల్లులు = దండలపేర్లు; కాగ = అగుచుండగా; బాల = పసితనపు; లీలన్ = విలాసములతో; ప్రౌఢ = అన్నీతెలిసిన; బాల కుండు = పిల్లవాడు; శివుని = పరమశివుని; పగిదిన్ = వలె; ఒప్పెన్ = కనబడు చుండెను; శివునికిం = పరమశివునికి; తనకును = తనకు; వేఱు = భేదము; లేమిన్ = లేకపోవుటను; వెలయునట్లుగా = విలసిల్లినవిధమును, తెలుపన్ = తెలియజేయుటకు.

అంభోజాక్షీ = సుందరీ!; బాలురుకు = పిల్లలకు; పాలు = తాగుటకు పాలు; లేవని = లేవు అని; బాలింతలు = పసిబిడ్డలతల్లులు; మొఱలువెట్ట = మొత్తుకొనగా; పక పక నగి = పకపకమని నవ్వి; ఈ బాలుండు = ఈ పిల్లవాడు; ఆలము = అల్లరి; సేయు చున్ = చేస్తూ; ఆలకు = ఆవులకు; క్రేపులను = దూడలను; విడిచెన్ = వదలి పెట్టెను.

పడతీ = ఇంతీ; నీ బిడ్డడు = నీ పిల్లవాడు; మా కడవలలో = మా కుండలలో; ఉన్న = ఉన్నట్టి; మంచి = శుభ్రముగ; కాగిన = కాగినట్టి; పాలు = పాలను; బుడుతలకు = పిల్లలకు; పోసి = తాగించి; చిక్కిన = మిగిలిన; కడవలన్ = కుండలను; పోనడిచెన్ = పగులగొట్టెను; ఆజ్ఞ = అడ్డూ అదుపు; కలదో = ఉన్నదో; లేదో = లేదో?

మీ పాపడు = మీ పిల్లవాడు; మా గృహములన్ = మా ఇండ్లలో; ఆపోవగన్ = సరిపడినంత; పాలు = పాలను; త్రావ = తాగుటకు వచ్చాడు; అగపడకున్నం = కనబడ క పోతే; కోపించి = కోపంతో; పిన్నపడపచుల = పసిబిడ్డలను; వాపోవగన్ = ఏడ్పిం చుచు; జిమ్ముకొనుచు = చెదరగొడుతూ; వచ్చెన్ = వచ్చెను.

లతాంగీ = ఇంతీ!; ఆడన్ = అక్కడకు; చని = వెళ్ళి; వీరల పెరుగున్ = వీరి యింటిలోని పెరుగును; ఓడక = బెదురులేకుండ; నీ సుతుండు = నీ పుత్రుడు; త్రావి = తాగి; ఒక యించుక = కొంచెము; తా కోడలి = వారి కొడుకుభార్య; మూతిం = నోటికి; చరిమినన్ = రాయగా; కోడలు = కోడలు; మ్రుచ్చు = దొంగ; అనుచును = అనుచు; కొట్టెన్ = కొట్టినది.

సతీ = ఇల్లాలా; నీ సుతుండు = నీ పుత్రుడు; వారిల్లు = వారి నివాసమును; చొచ్చి = దూరి; కడవలన్ = కుండలలోని; తోరంబగు = గట్టిగాపేరుకొన్న; నెయ్యిన్ = నేతిని; త్రావి = తాగి; తుది = చివరకు; ఆ కడవల్ = ఆ కుండలను; వీరింటన్ = వీరి ఇంటిలో; ఇడ = పెట్టగా; వారికి = ఆ యింటివారికి, వీరికిని = ఈ ఇంటివారికి; దొడ్డ = పెద్ద; వాదయ్యె = జగడము అయినది.

కలకంఠి = కోకిలవంటి స్వరము కల ఓ పడతీ మా వాడన్ = మా పేటలోని; గరితలము = స్త్రీలము నీ పట్టి = నీ పిల్లవాడు; రాగలడు = వస్తాడు; అని = భావించి; పాలు = పాలను; పెరుగున్ = పెరుగును; ఇండ్ల లోపలన్ = ఇళ్ళలో; ఇడి = పెట్టి; ఏము = మేము; ఎల్లన్ = అందరము; తన = అతని; త్రోవన్ = దారిని; చూచుచోన్ = చూస్తుండగా; ఎప్పుడున్ = ఎప్పుడు; చొచ్చినాడొ = దూరాడో; తలుపుల ముద్రల = తలుపుల గొళ్ళెముల; తాళంబులునున్ = తాళములు; పెట్టి = వేసినవి; ఉన్న చందంబు నన్ = ఉన్నవిధముగానే; ఉన్నవి = ఉన్నాయి; అరయ = తరచిచూసినను; ఒక = ఒకానొక; ఇంటిలోన్ = ఇంటిలో; పాడున్ = పాటలుపాడుతూ; ఒక = ఒకానొక; ఇంటి లోన్ = నివాసములో; ఆడున్ = నాట్యమాడుతూ; ఒక ఇంటిలోన్ = ఒకానొక గృహము లో; నవ్వున్ = నవ్వుతూ; ఒకటన్ = ఒకదానిలో; తిట్టున్ = తిడుతూ;

ఒకటన్ = ఒక చోట. వెక్కిరించున్ = వెక్కిరించుచూ; ఒక్కొక్కచోన్ = కొన్నిచోట్ల; మృగ = జంతువుల; పక్షి = పక్షుల; ఘోషణములున్ = అరుపులను; పరగన్ = వింతగా; చేయున్ = చేయును; ఇట్లు = ఈ విధముగ; చేసి = చేసిన; వెనుకన్ = తరువాత; ఎక్కడన్ = ఎక్కడకు; పోవునో = వెళ్ళిపోవునో; కానరాడు = కనిపించడు; రిత్త = ఖాళీ; కడవలు = కుండలు; ఉండు = ఉండును

ఓ యమ్మ = ఓ తల్లీ; మంజులవాణీ = కమ్మగా మాట్లాడే సుందరీ!; నీ కుమారుడు = నీ పుత్రుడు; మా ఇండ్లను = మా నివాసములలో; పాలున్ = పాలు; పెరుగున్ = పెరుగు; మననీడమ్మా = బతకనీయడు; ఎక్కడికైనను = మరి ఇంకొక చోటునకు; పోయెదము = పోతాము; మా అన్నల = మా తండ్రుల; సురభులు = గోవుల మీద; ఆన = ఒట్టు.

అమ్మా = తల్లీ; మన్నున్ = మట్టిని; తినంగ = తినుటకు; నేన్ = నేను; శిశువునో = చంటిపిల్లాడినా; ఆకొంటినో = ఆకలేసిఉన్నానా; వెఱ్ఱినో = వెర్రివాడినా; వీరి మాటలు = వీరి పలుకులను; మదిన్ = మనస్సులో; నమ్మంజూడకు = నమ్మబోకుము; నన్ను = నన్ను; నీవు = నీవు; కొట్టంగన్ = కొట్టడంకోసం; వీరు = వీరు; ఈ + మార్గమున్ = ఇలాంటివి; ఘటించి = కూర్చి, కల్పించి; చెప్పెదరు = చెప్పుచున్నారు; కాదేనిన్ = కాకపోయినచో; మదీయ = నా యొక్క; ఆస్య = నోటి; గంధమున్ = వాసనను; ఆఘ్రాణము సేసి = వాసనచూచి; = నా వచనముల్ = నా మాటలు; తప్పైనన్ అబద్దమైతే; దండింపవే = శిక్షించు.

కలయో = స్వప్నమా; వైష్ణవ మాయయో = విష్ణుమూర్తి మాయా; ఇతర సంకల్పార్థమో = మనస్సులోని కోరికలకు రూపకల్పనా, సత్యమో = వాస్తవమా; తలప న్నేరక = విచారించలేక; ఉన్నదాననొ = ఉన్నానేమో; యశోదాదేవిన్ = నేనసలు యశోదాదేవిని; కానో = కాదా; పరస్థలమో = ఇతరమైన ప్రదేశమా (ఇది); బాలకుడు = పిల్లవాడు; ఎంత = ఎంతటివాడు; ఈతని = అతని యొక్క; ముఖస్థంబై = ముఖము నం దున్నదై; అజాండంబు = విశ్వము; ప్రజ్వలమై = మిక్కలి ప్రకాశిస్తూ; ఉండుటకున్ = ఉండుటకు; ఏమి = ఏమి; హేతువో = కారణమో; చింతింపగన్ = విచారించగా మహా శ్చర్యంబు = గొప్పవింత.

బాలుడు = పిల్లవాడు; ఈతండు = ఇతను; అని = అని; భావింతునందునా = అనుకొందామంటే; ఏ పెద్దలును = ఎలాంటి పెద్దవారుకూడ; ఈ క్రమంబున్ = ఈ విధముగా; నేరరు = చేయలేరు; వెఱపున్ = భయము; ఎఱుంగుటకు నై = తెలియ చెప్పుటకు; వెఱపింతును = భయపెట్టెదను; అందునా = అనుకొందామంటే; కలిగిలేక = లేకలేక; ఒక్కడు = ఇతడొక్కడే; కాని = తప్పించి; లేడు = మరొకడులేడు; వెఱపుతో = భయపెట్టటంతో; నా బుద్ధి = మంచిబుద్ధిని; వినిపింతున్ = చెప్పెదను; అందునా = అనుకొందామంటే; తనున్ = తనంతట; తానయై = తానే; బుద్ధిన్ = మంచిబుద్ధిని; తప్పకుండున్ = తప్పక ఉండును; ఒండున్ = ఇతరవిషయములేవీ; ఎఱుంగక = తెలిసి కొనకుండ; ఇంటన్ = ఇంట్లోనే; ఉండెడిన్ = ఉండును; అందునా = అనుకొందామంటే; చొచ్చి = దూరి; చూడనిది = చూడనట్టిది; ఒక = ఒక్కటైనా; చోటు = స్థలము; లేదు = లేదు;

తన్నున్ = అతనిని; ఎవ్వరైనన్ = ఎవరైనాసరే; తలపోయెన్ = తలచుకొనినచో; పాఱెడి = పరిగెట్టిపోయెడి; ఓజ = విధము; లేదు = లేదు; భీతి = భయము; ఒక టెఱుంగడు = అసలులేదు; ఎలమిన్ = చక్కగా; ఊరకుండడు = ఊరుకోడు; ఎక సక్కెములు = వంకరమాటలు; ఆడున్ = పలుకును; పట్టి = పట్టుకొని; శాస్తి = తగిన శిక్ష; చేయన్ = చేయవలసిన; భంగి = విధము; ఎట్లు = ఏమిటి.

నీరేజపత్రేక్షణా = శ్రీకృష్ణా!; నీ = నీ యొక్క; పద్య = పద్యముల; ఆవళుల్ = సమూహములను; ఆలకించు = వినెడి; చెవులన్ = చెవులను; నిన్నున్ = నిన్ను; ఆడు = స్తుతించెడి; వాక్యంబులన్ = మాటలను; నీ పేరన్ = నీ సమర్పణగా; పనిచేయు = పనిచేసెడి; హస్త = చేతుల; యుగముల్ = జంటలు; నీ మూర్తిపై = నీ స్వరూపముమీది; చూపులను = దృష్టిని; నీ = నీ; పాదంబుల = పాదముల; పొంతన్ = దగ్గర; మ్రొక్కు = వాలి నమస్కరించెడి; శిరముల్ = తలలు; నీ = నీ; సేవపై = సేవచేయుటయందే; చిత్తముల్ = లగ్నమైన మనసులు; నీ పై = నీ మీది; బుద్ధులు = బుద్ధులు; మాకున్ = మాకు; కరుణన్ = దయతో; ఇమ్ము = ఇమ్ము

రా = రమ్ము; పూర్ణచంద్రిక = పూర్ణచంద్రిక; రా = రమ్ము; గౌతమీగంగ = గౌతమీగంగ; రమ్ము = రమ్ము; భగీరథరాజతనయ = భగీరథరాజతనయ; రా = రమ్ము; సుధాజలరాశి = సుధాజలరాశి; రా = రమ్ము; మేఘమాలిక = మేఘమాలిక; రమ్ము = రమ్ము; చింతామణి = చింతామణి; రమ్ము = రమ్ము; సురభి = సురభి; రా = రమ్ము; మనోహారిణి = మనోహారిణి; రా = రమ్ము; సర్వమంగళ = సర్వమంగళ; రా = రమ్ము; భారతీదేవి = భారతీదేవి; రా = రమ్ము; ధరిత్రి = ధరిత్రి; రా = రమ్ము; శ్రీమహాలక్ష్మి = శ్రీ మహాలక్ష్మి; రా = రమ్ము; మందమారుతి = మందమారుతి; రమ్ము = రమ్ము; మందాకిని = మందాకిని; రా = రమ్ము; శుభాంగి = శుభాంగి; అనుచున్ = అని; మఱియును = ఇంకను; ఆఖ్యలుగల = పేర్లు ఉన్న; గోవులు = పశువులు; అడవిలోన = అడవియందు; దూరమందు = దూరంగా; మేయ = గడ్డితినుచున్న; ఘన = గొప్ప; గభీర = గంభీర మైన; భాషన్ = గొంతుతో; ఆభీరజనులు = యాదవులు పొగడన్ = కీర్తించుచుండగా; పెంపున్ = గొప్పదనముతో; నెగడన్ = అతిశయించగా; కడునొప్ప = మిక్కిలి; చక్కగా; చీరున్ = పిలచును.

నీ పాద = నీ పాదములు అనెడి; కమల = పద్మముల యందు; సేవయున్ = భక్తి; నీ పాద = నీ పాదములను; అర్చకులతోడి = అర్చించే భక్తులతోటి; నెయ్యమును = స్నేహము; నితాంత = విస్తారమైన; అపార = అంతులేని; భూత = జీవుల యెడ; దయయును = దయకలిగి యుండుటను; తాపసమందార = కృష్ణ {తాపసమందారుడు - తపస్సు చేయువారికి కల్పవృక్షము వంటివాడు, విష్ణువు}; నాకున్ = నాకు; దయచేయగదే = అనుగ్రహింపుము.

ఖగనాథుండు = గరుత్మంతుడు {ఖగనాథుడు - పక్షుల ప్రభువు, గరుత్మంతుడు}; అమరేంద్రున్ = దేవేంద్రుని; గెల్చి = జయించి; సుధ = అమృతమును; మున్ = పూర్వము; కైకొన్న = తీసుకొన్న; చందంబునన్ = విధముగా; జగతీనాథులన్ = రాజు లను; చైద్య = శిశుపాలుని {చైద్యుడు - చేది దేశ ప్రభువు, శిశుపాలుడు}; పక్ష = పక్షము నందు; చరులన్ = వర్తించువారిని; సాళ్వాదులన్ = సాళ్వుడు మొదలగు వారిని; గెల్చి = జయించి; భద్రగుడై = శుభమునుపొందువాడై; చక్రి = కృష్ణుడు {చక్రి - చక్రాయుధము కలవాడు, కృష్ణుడు, విష్ణువు}; భీష్మకసుతన్ = భీష్మకుని కుమార్తెను; రాజీవగంధిన్ = పద్మములవంటి సువాసన కలాది, రమా = లక్ష్మీ; భగవతి = దేవి యొక్క {భగవతి - షడ్గుణములచే (1. మహత్వ 2. ధైర్య 3. కీర్తి 4. శ్రీ 5ఙ్ఞాన 6. వైరాగ్యములుచే) ఐశ్వర్యురాలు, దేవి}; అంశభవన్ = అంశతో పుట్టినది; మహాగుణమణిన్ = గొప్ప సుగుణములనెడి రత్నములు కలది, {సుగుణములు - శమము దమము ఉపరతి తితిక్ష శ్రద్ధ సమాధానము ఆది గొప్ప మంచి గుణములు}; బాలామణిన్ = కన్యకలందు శ్రేష్ఠురాలైన; రుక్మిణిన్ = రుక్మిణిని; వరించెన్ = వివాహమాడెను.

కంసారి = శ్రీకృష్ణా! { కంసుని సంహరించినవాడు, కృష్ణుడు}; ఖలవిదారి = శ్రీకృష్ణా! {దుర్జనులను సంహరించువాడు, కృష్ణుడు}; శ్రీయుతాకార = శ్రీకృష్ణా! {సౌందర్యసంపదలతో కూడి యున్నవాడు, కృష్ణుడు}; మానినీచిత్తచోర = శ్రీకృష్ణా {మానినీచిత్తచోరుడు - స్త్రీల మనసులను అపహరించు వాడు, కృష్ణుడు}. ఏ = ఎట్టి; నీ గుణములున్ = నీ గొప్పగుణములు {భగవంతుని గుణములు – 1. సర్వజ్ఞత్వము 2. సర్వేశ్వరత్వము 3. సర్వభోక్తృత్వము 4. సర్వనియంతృత్వము 5. సర్వాంతర్యామిత్వము 6. సర్వసృష్టత్వము 7. సర్వపాలకత్వము 8. సర్వసంహారకత్వము మొద లగునవి}; కర్ణేంద్రియంబులు = చెవులను; సోకన్ = తాకినంతనే; దేహ = శారీరక; తాపంబులు = బాధలు, తాపత్రయములు {తాపత్రయము – 1. ఆధ్యాత్మికము 2. ఆధి దైవికము 3. ఆధిభౌతికము అనెడి మూడు ఇడుములు}; తీఱిపోవున్ = నశించిపోవునో; ఏ = ఎట్టి; నీ శుభాకారమున్ = నీ శోభనకరమైన స్వరూపమును; ఈక్షింపన్ = చూచినచో; కన్నులకున్ = కళ్ళకు; అఖిలలార్థ = సమస్తమైన ప్రయోజనములు; లాభంబు = లభిం చుట; కలుగుచుండున్ = కలుగుతాయో ఏ = ఎట్టి; నీ చరణ = నీ పాదములను; సేవన్ = సేవించుటచే; ఏప్రొద్దున్ = ఎల్లప్పుడు; చేసినన్ = చేసినచో; భువన = లోకమునందు; ఉన్నతత్వంబు = అధిక్యము; పొందగలుగు = లభించునో; ఏ = ఎట్టి; నీ లసత్ = నీ మంచి; నామమున్ = పేరులను; ఏప్రొద్దున్ = ఎల్లప్పుడు; భక్తి తోన్ = భక్తితో; తడవినన్ = తలచిన ఎడల; బంధ = సంసారబంధముల {సంసారబంధములు - అష్టబంధములు, 1. దయ 2. జుగుప్స 3. మోహము 4. భయము 6. సంశయము 7. కులము 8. శీలము}; సంతతులు = సమూహములన్ని; వాయున్ = తొలగునో; అట్టి = అటువంటి; నీ యందున్ = నీ ఎడల; నా చిత్తము = నా మనస్సు; అనవరతము = ఎల్లప్పుడు; నచ్చి = ఇష్టపడి; ఉన్నది = ఉన్నది; నీ = నీ మీద; ఆన = ఒట్టు; నాన = సిగ్గుపడుట; లేదు = లేదు; కరుణన్ = దయతో; చూడుము = చూడు;

శ్రీయుతమూర్తి = లక్ష్మీదేవితో కూడియున్న స్వరూపుడా!; ఓ పురుషసింహమ పురుషులలో శ్రేష్ఠుడా!; సింహము = సింహమునకు; పాలి = చెందిన; సొమ్మున్ = పశువును; గోమాయువున్ = నక్క; కోరు = ఆశించెడి; చందమునన్ = విధముగ; మత్తుడు = మిక్కలిగర్వము కలవాడు; చైద్యుడు = శిశుపాలుడు {చైద్యుడు - చేది దేశపువాడు, శిశుపాలుడు}; నీ పదాంబుజ = నీ పాదములనెడి పద్మములందు; ధ్యాయిని = ధ్యానించుదానను; ఐన = అయిన; నన్నున్ = నన్ను; వడిన్ = వేగముగా, తీవ్రముగా; తాన్ = అతను; కొనిపోయెదను = తీసుకుపోయెదను; అంచున్ = అని; ఉన్నవాడు = ఉన్నాడు; ఆ = ఆ; అధమ = నీచులలో; అధముండు = నీచుడు; అద్భుతము = దివ్యము; ఐన = అయిన; భవత్ = నీ యొక్క; ప్రతాపమున్ = పరాక్రమమును; ఎఱుగడు = ఎరుగడు.

కృష్ణ = కృష్ణ; పురుషోత్తమ = పురుషులలో శ్రేష్ఠుడా; అంకిలి = అడ్డు; చెప్పన్ = చెప్పుటకు; లేదు = లేదు; చతురంగబలంబుల్ = చతురంగసైన్యము {చతురంగబలము – 1. రథములు 2. ఏనుగులు 3. గుర్రములు 4. పదాతిదళము అనెడి నాలుగు అంగములు కల సేన}; తోడన్ = తోటి; ఎల్లి = రేపు; ఓ = ఓయీ; పంకజనాభ = కృష్ణా {పంకజనాభుడు - పద్మము నాభియందు గలవాడు, విష్ణువు}; నీవు = నీవు; శిశుపాల = శిశుపాలుడు; జరాసుతులన్ = జరాసంధుడులను; జయించి = గెలిచి; నా వంక = నావైపు, సహాయ పడుటకు; వచ్చి = వచ్చి; రాక్షస వివాహమునన్ = రాక్షసవివాహపద్ధతిలో; భవదీయ = నీ యొక్క; శౌర్యమున్ = పరాక్రమమును; ఉంకువ = ఓలిగా {ఉంకువ - అల్లుడు కన్యకార్థముగా మామకిచ్చెడి ద్రవ్యము, శుల్కము}; చేసి = చేసి; చేకొనిపొమ్ము = తీసుకువెళ్ళుము; వచ్చెదన్ = నేను వస్తాను.

ప్రాణేశ = నా ప్రాణమునకు ప్రభువా; నీ = నీ యొక్క; మంజు = మృదువైన; భాషలున్ = మాటలు; వినలేని = వినజాలని; కర్ణరంధ్రంబుల = చెవులు అనెడి; కలిమి = ఉండి; ఏలన్ = ఎందుకు; పురుషరత్నమ = పురుషులలో శ్రేష్ఠుడా; నీవు = నీవు; భోగింపగా లేని = రమించలేనట్టి; తనులతవలని = దేహమనెడితీగ యందలి; సౌంద ర్యము = అందము; ఏలన్ = ఎందుకు; భువనమోహన = ఎల్లలోకములను మోహింప జేయువాడా; నిన్నున్ = నిన్ను; పొడగానగాలేని = చూడజాలని; చక్షురింద్రియముల = కళ్ళకున్; సత్వము = పటుత్వము; ఏలన్ = ఎందుకు; దయిత = ప్రియా; నీ = నీ యొక్క; అధరామృతంబున్ = పెదవులతీయదనమును; ఆనగాలేని = ఆస్వాదించ జాలని; జిహ్వకున్ = నాలుకకు; ఫలరస = పండ్లను రుచిచూచుట; సిద్ధి = లభించుట; ఏలన్ = ఎందుకు; నీరజాతనయన = పద్మాక్షుడా, కృష్ణా; నీ = నీ యొక్క; వనమాలికా = పూలచిగుళ్ళమాలయొక్క; గంధము = సువాసన; అబ్బదేని = లభింపజాలని; ఘ్రాణము = ముక్కు; ఏలన్ = ఎందుకు; ధన్యచరిత = కృతార్థమైన నడవడి కల వాడా; నీకు = నీకు; దాస్యంబు = సేవ; చేయని = చేయజాలని; జన్మము = జీవిం చుట; ఏలన్ = ఎందుకు; ఎన్ని = ఎన్ని; జన్మములకు = జన్మలెత్తినను {జన్మలెత్తు - పునర్జన్మలు పొందుట} (వ్యర్థమే).

విదర్భభూమికి = విదర్భ అనెడి దేశమునకు; వచ్చెదన్ = వస్తాను; భీష్మకుని పురము = కుండిననగరమునందు; చొచ్చెదన్ = చొరబడెదను; సురుచిర = మనోహర మైన; లీలన్ = విధముగ; తెచ్చెదన్ = తీసుకొచ్చెదను; బాలన్ = బాలికను; వ్రేల్మిడిన్ = చిటికలో; అడ్డంబున్ = అడ్డగించుటకు; రిపులు = శత్రువులు; వచ్చినన్ = వచ్చినచో; పోరన్ = యుద్ధమునందు; వ్రచ్చెదన్ = సంహరించెదను.

ఘనుడు = గొప్పవాడు; ఆ భూసురుడు = ఆ విప్రుడు; ఏగెనో = వెళ్ళాడో లేదో; నడుమన్ = మధ్యలో; మార్గశ్రాంతుడై = ప్రయాణపు బడలికతో; చిక్కెనో = చిక్కుబడి పోయెనేమో; విని = విన్నవాడై; కృష్ణుండు = కృష్ణుడు; అది = దానిని; తప్పుగా = తప్పు అయినట్లు; తలచెనో = భావించెనేమో; విచ్చేసెనో = వచ్చెనేమో; ఈశ్వరుండు = భగవంతుడు; అనుకూలింపన్ = అనుకూలించవలెనని; తలంచునో = ఎంచునో; తలపడో = ఎంచకుండునో; ఆర్యామహాదేవియున్ = పార్వతీదేవి {ఆర్య - శ్రేష్ఠురాలు, పార్వతి}; ననున్ = నన్ను; రక్షింపన్ = కాపాడవలెనని; ఎఱుంగునో = గుర్తించినదో; ఎఱుగదో = గుర్తించలేదో; నా = నా యొక్క; భాగ్యము = అదృష్టము; ఎట్లున్నదో = ఎలా ఉందో.

తలపుచిక్కు = మనసులోని విచారమును; తల్లికిన్ = తల్లికి; చెప్పదు = తెలుపదు; దిశల్ = దిక్కులందు; తలపు = భావన, చిక్కు = చిక్కిపోయినది; దరహాస = చిరునవ్వుల; చంద్రికల్ = వెన్నెలలను; కప్పదు = ఆవరింపజేయదు; వక్త్ర = ముఖము అనెడి; తామరస = పద్మము యొక్క; గంధ = సువాసనచే; సమాగత = చేరిన; భృంగ = తుమ్మెదల; సంఘమున్ = సమూహమును; రొప్పదు = అదిలించదు; నిద్రన్ = నిద్ర పోవుట; కైకొనదు = చేయదు; ఉరోజ = వక్షస్థలమునందు; పరస్పర = ఒకదానితో నొకటి; సక్త = చిక్కుకొన్న; హారముల్ = దండలను; విప్పదు = విడదీసుకొనదు; కృష్ణ = కృష్ణుని; మార్గ = వచ్చుదారి యందు; గత = లగ్నమైన; వీక్షణ = చూపుల; పంక్తులున్ = వరుసలను; ఎప్పుడున్ = క్షణకాలమైన; త్రిప్పదు = మరలింపదు;

తగున్ = సరిపడును; ఈ చక్రి = ఈ కృష్ణుడు; విదర్భ = విదర్భదేశపు; రాజ సుతకున్ = రాకుమారికి; తథ్యంబు = నిజముగా; వైదర్భియున్ = రుక్మిణికూడ; ఈ చక్రికిన్ = ఈ కృష్ణునికి; తగున్ = సరిపోవును; ఇంత మంచిదగునే = చాలామంచిది అగును; దాంపత్యము = ఆలుమగలకూడిక; ఈ = ఈ; ఇద్దఱన్ = ఇద్దరిని; తగులం గట్టిన = కూర్చిన; బ్రహ్మ = బ్రహ్మదేవుడు; నేర్పరి = మంచి నేర్పు గలవాడు కదా; దర్పాహతా రాతియై = పరాక్రమము చేత ఓడింపబడిన శత్రువులు కలవాడై; చక్రి = కృష్ణుడు; ఈ రమణి = ఈ ఇంతికి; మా పుణ్యమూలంబునన్ = మా పుణ్యముల వలన; మగడు = భర్త; ఔగావుత = అగునుగాక.

ఈశ్వరీ = పార్వతీదేవీ; నా మనంబునన్ = నా మనసునందు; సనాతనులైన = శాశ్వతులు; ఉమా = పార్వతీ {ఉమ - అనత్యీత్యమా అవసంరక్షణే (వ్యుత్పత్తి), రక్షించునామె, పార్వతి}; మహేశులన్ = పరమేశ్వరులను {మహేశుడు – మహాంశ్ఛాసా వీశ్వరశ్చ మహేశ్వరః (వ్యుత్పత్తి), దేవతలలో శ్రేష్ఠుడు, శివుడు}; నమ్మితిన్ = నమ్మినాను; మిమ్ము = మిమ్ములను; పురాణదంపతులన్ = పురాతనమైన దంపతుల; మేలు = చక్కగా; భజింతున్ = పూజించెదను; కదమ్మ = కదా తల్లీ; మేటి = గొప్ప; పెద్దమ్మ = పెద్దతల్లీ; దయా = దయకు; అంబురాశివి = సముద్రమువంటి ఆమెవు; కదమ్మ = కదా తల్లీ; హరిన్ = కృష్ణుని; పతిన్ = భర్తగా; చేయుము = కావింపుము; అమ్మ = తల్లీ; నిన్నున్ = నిన్ను; నమ్మిన = నమ్ముకొన్న; వారికి = వారలకు; ఎన్నటికిన్ = ఎప్పటికి; నాశము = చెరుపు; లేదు = లేదు; కదమ్మ = కదా తల్లీ

రుక్మిణి = రుక్మిణీదేవి; చంద్రమండలముఖున్ = చంద్రబింబమువంటి ముఖ ము కలవానిని; కంఠీరవేంద్ర = సింహశ్రేష్ఠము వంటి; అవలగ్నున్ = నడుము కలవాని ని; నవాంభోజదళ = సరికొత్త తామరరేకులవంటి; అక్షున్ = కన్నులు కలవానిని; చారు తర = మిక్కిలి అందమైన; వక్షున్ = వక్షస్థలము కలవానిని; మేఘసంకాశ = మేఘము లను పోలిన; దేహున్ = దేహము కలవానిని; నగారాతిగజేంద్ర = ఐరావతము యొక్క {నగారాతిగజేంద్రము - నగ (పర్వతములకు) ఆరాతి (శత్రువు) ఐన ఇంద్రుని గజశ్రేష్ఠము, ఐరావతము}; హస్త = తొండము; నిభ = వంటి; బాహున్ = చేతులు కలవానిని; చక్రిన్ = చక్రాయుధుని, కృష్ణుని; పీతాంబరున్ = పసుపువన్నె వస్త్రముకలవానిని; ఘనభూషాన్వితున్ = గొప్ప ఆభరణములతో కూడినవానిని; కంబుకంఠున్ = శంఖము వంటి మెడ కలవానిని; విజయ = జయించుటయందు; ఉత్కంఠున్ = ఉత్కంఠ కల వానిని; జగన్మోహనున్ = లోకములను మోహింపజేయువానిని. కనియెన్ = చూసెను;

హరి = కృష్ణుడు; ధ్రువ = శాశ్వతమైన; కీర్తిన్ = కీర్తితో; నిజ = తన యొక్క; చేతః = మనసును; హారిణిన్ = అపహరించినామెను; మాన = చిత్తౌన్నత్యము; వైభవ = ఐశ్వర్యము; గాంభీర్య = నిబ్బరములు కలిగి; విహారిణిన్ = విహరించెడి ఆమెను; నిఖిల = సర్వ; సంపత్ = సంపదలను; కారిణిన్ = కలిగించెడి ఆమెను; సాధు = మంచివారిని; బాంధవ = బంధువులను; సత్కారిణిన్ = సత్కరించునామెను; పుణ్య = మంచి; చారిణిన్ = నడవడిక కలామెను; మహా = గొప్ప; దారిద్ర్య = పేదరికములను; సంహారిణిన్ = నశింపజేయునామెను; సు = మంచి; విభూషాంబర = ఆభరణములను; ధారిణిన్ = ధరించునామెను; గుణవతీ = సుగుణవంతురాలలో; చూడామణిన్ = శ్రేష్ఠురాలును; రుక్మిణిన్ = రుక్మిణీదేవిని. పెండ్లి = వివాహము; ఆడెన్ = చేసుకొనెను;

లేమా = చిన్నదానా {లేమ – లేత వయస్కురాలు, స్త్రీ}; దనుజులన్ = రాక్షసులను; గెలువగ లేమా = జయింప సమర్థులము కామా; నీవు = నీవు; ఏల = ఎందుకు; కణగి = యత్నించి; లేచితివి = నిలబడితివి; ఇటు = ఈ వైపునకు; రా = రమ్ము; లే = లెమ్ము; మాను = వదలి వేయుము; మానవేనిన్ = మానని పక్షమున; లే = లే; మా విల్లున్ = మా ధనుస్సు; లీలన్ = విలాసముగా; కేలన్ = చేతితో; అందికొనుము = పుచ్చుకొనుము

సౌవర్ణ = బంగారు; కంకణ = చేతి కడియములు; ఝణఝణ = ఝణ ఝణ అను; నినదంబు = శబ్దము; శింజనీ = అల్లె తాటి; రవముతో = చప్పుళ్ళతో; చెలిమి = స్నేహము; సేయ = చేయగా; తాటంక = చెవి దుద్దుల; మణి = రత్నముల; గణ = సమూహము యొక్క; ధగధగ = ధగ ధగమనెడి; దీప్తులు = కాంతులు; గండమండల = చెక్కిలి ప్రదేశమునందలి; రుచుల్ = మెరుపులు; కప్పికొనగ = కప్పివేయగా; ధవళతర = మిక్కిలి తెల్లనైన అపాంగ = కడకంటి; ధళధళ = తళతళ మనెడి; రోచులు = కాంతులు; బాణజాలప్రభాపటలి = అమ్ముల సమూహముల కాంతుల సమూహమును; అడప = అణచగా; శరపాత = బాణములు పడెడి; ఘమఘమ = ఘమ ఘమ అనెడి; శబ్దంబున్ = ధ్వని; పరిపంథి = శత్రుపక్షపు; సైనిక = సేనల యొక్క; కలకల = కల కల అనెడి; స్వనమున్ = ధ్వని; ఉడుపన్ = అణచగా. వీర = వీరము; శృంగార = శృంగారము; భయ = భయానకము; రౌద్ర = రౌద్రము; విస్మయములున్ = అద్భుత రసములు; కలిసి = కలిసిపోయి; భామిని = స్త్రీ రూపముగా; అయ్యెనో = అయినదో; కాక = ఏమో; అనగన్ = అన్నట్లుగా; ఇషువున్ = బాణమును; తొడుగుట = సంధించుట; విడుచుట = వదలుట; ఏయుట = సంహరించుట; ఎల్లన్ = అంతయు; ఎఱుగ రాకుండన్ = తెలియ రాకుండగా; ఇందువదన = అందగత్తె; {ఇందువదన - చంద్రుని వంటి మోము కల స్త్రీ, సత్యభామ}; అని = యుద్ధము చేసెన్ = చేసెను.

చంద్రాస్య = ఇందువదన; {చంద్రాస్య - చంద్రుని వంటి మోము కల సత్యభామ}; పరున్ = శత్రువును; ఒంపన్ = నొప్పింపవలెనని; చూచున్ = యత్నించును; వరున్ = పెనిమిటిని; అలరింపన్ = సంతోషపెట్టవలెనని; చూచున్ = యత్నించును; రోష = కోపము; రాగ = అనురాగము యొక్క; ఉదయ = పుట్టుకచేత; అవిరత = అవిశ్రాంత మైన; భృకుటి = బొమముడితోను; మందహాసము లతో = చిరునవ్వులతో; వీరంబున్ = వీరరసము; శృంగారమున్ = శృంగారరసము; జరగన్ = వర్తించగా; కన్నులన్ = కళ్ళయందు; కెంపు = ఎర్రదనము; సొంపు = మనోజ్ఞత; పరగన్ = వ్యాపించగా; చండ = తీక్షణమైన, చురుకైన; అస్త్ర = అస్త్రముల {అస్త్రము – మంత్రముల చేత యంత్రముల చేత ప్రయోగింప బడెడి ఆయుధములు, శస్త్రములు – సామాన్య మైన ఆయుధములు (కత్తి, గద, బాణము మొ.)}; సందోహమున్ = సమూహము; సరస = రసవంతములైన; ఆలోక = చూపుల; సమూహమున్ = సమూహము; నెఱపుచున్ = ప్రసరించుచు; హేలా = విలాస మయమైన; గతిన్ = విధముగా.

రాకేందు = పున్నమి చంద్రుని; బింబమై = బింబమై; రవిబింబమై = సూర్య బింబమై; ఒప్పు = చక్కగా ఉన్నది; నీరజాతేక్షణ = కమలము వంటి కన్నులి కల సత్యభామ నె మ్మొగంబు = అందమైన ముఖము; కందర్ప = మన్మథుని; కేతువై = కేతనమై; ఘన = గొప్ప; ధూమకేతువై = తోకచుక్కగా(అరిష్ట సూచకం); అలరున్ = ఒప్పును; పూబోణి = సుకుమారి {పూబోడి - పూవు వంటి సుకుమారి}; చేలాంచలంబు = చీర కొంగుగా, భావజు = మన్మథుని; పరిధియై = మండలమై, ప్రళయార్కు = ప్రళయ కాలపు = సూర్యుని; పరిధియై = మండలమై; మెఱయున్ = ప్రకాశించును; మెలత = వనిత, సత్యభామ; చాపము = విల్లు; ఆకృష్టమై = లాగబడినదై; అమృత = అమృతపు; ప్రవాహమై = వెల్లువై; అనల = అగ్నుల; సందోహమై = సమూహమై; తనరారున్ = ఒప్పును; ఇంతి = యువతి; సందర్శనంబు = దర్శనము; హర్షదాయియై = సంతోష మును ఇచ్చునదై; మహా = మిక్కిలి; రోషదాయియై = కోపమును చూపునదై; పరగున్ = ప్రసిద్ధమగును; ముద్దరాలి = అందగత్తె యొక్క; బాణవృష్టి = బాణముల వానగా; హరికి = కృష్ణునికి; అరికి = శత్రువునకు; చూడన్ = చూడగా; అందంద = అక్కడి కక్కడే; శృంగార = శృంగార రసము; వీర రసములు = వీర రసములు; ఓలిన్ = క్రమముగా; విస్తరిల్లన్ = వ్యాపిస్తున్నాయి

కొమ్మా = చిన్నదానా; దానవనాథుని = నరకాసురుని {దానవ నాథుడు - రాక్షస రాజు, నరకుడు}; కొమ్ము = పక్షము; ఆహవమునకున్ = యుద్ధక్షేత్రము నుండి; తొలగె = పారిపోయెను; గురు = గొప్ప; విజయమున్ = గెలుపును; కైకొమ్మా = చేపట్టుము; మెచ్చితిన్ = మెచ్చుకొంటిని; కొమ్మా = తీసుకొనుము; ఆభరణములున్ = భూషణ ములు; నీవు = నీవు; కోరినవి = కోరుకొన్నవి; ఎల్లన్ = అన్నిటిని; ఇచ్చెదన్ = ఇస్తాను.

వనజాక్షి = పద్మాక్షీ {వన జాక్షి - వనజము (పద్మము) వంటి కన్నులు కలది} ; నేన్ = నేను; కన్కన్ = కనుక; వైజయంతికనైన = వైజయంతికమాలను అయినచో; కంఠ మందు = మెడలో; కదిసి = చేరి; వ్రేలుదున్ కదా = వ్రేలాడుచుందును కదా; బింబోష్ఠి = పడతి {బింబోష్ఠి - దొండపండు వంటి పెదవి కలది}; నేన్ = నేను; కన్కన్ = కనుక; పీతాంబరమనైన = పచ్చని పట్టువస్త్రమును అయినచో; మేనునిండ = దేహమంతటా; మెఱసి = ప్రకాశించి; ఉండుదుకదా = ఉండేదాన్ని కదా; కన్నియ = కన్య; నేన్ = నేను; కన్కన్ = కనుక; కౌస్తుభమణినైన = కౌస్తుభమణిని అయినచో {కౌస్తుభమణి - విష్ణుమూర్తి వక్ష స్థలమున ఉండెడి మణి}; ఉరమునందు = వక్షస్థలము మీద; ఒప్పు = మనోజ్ఞతను; చూపుదున్ = కనబరచే దానిని; కదా = కదా; బాలిక = చిన్నదాన; నేన్ = నేను; కన్కన్ = కనుక; పాంచజన్యమునైన = పాంచజన్యమను శంఖమును అయినచో; మోవిన్ = అధరామృతమును; క్రోలి = ఆస్వాదించి, తాగి; మొనసి = అతిశయించి; చొక్కుదుగదా = పరవశించెదను కదా; పద్మగంధి = ఇంతి {పద్మగంధి - పద్మముల వంటి దేహ పరిమళము కలది}; నేనున్ = నేను; బర్హ = నెమలి పింఛముల; దామమున్ = దండను; ఐనన్ = అయినచో; శిరమునందు = తల పైన; చిత్ర = పలువన్నెల; రుచులన్ = కాంతు లతో; ఉందున్ = ఉండెదను; అనుచున్ = అని; కన్యలు = యువతులు; గములు = గుంపులు; కట్టి = కట్టి; గరుడగమనున్ = కృష్ణుని {గరుడగమనుడు – గరుడ వాహన ముపై తిరుగువాడు, కృష్ణుడు}; చూచి = చూసి; పెక్కుగతులన్ = బహు విధములుగా; ఆడిరి = చెప్పుకొనిరి;